Odsetki od zasiłku chorobowego i macierzyńskiego nie zawsze należne

Obowiązek wypłaty przez ZUS osobom ubezpieczonym odsetek nie dotyczy przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacaniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

STAN FAKTYCZNY:

W styczniu 2008 r. ubezpieczona zawarła umowę o pracę ze swoją matką prowadzącą działalność gospodarczą. Powódka została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w kwocie 8.000 zł. W okresie od marca do września 2008 r. była ona niezdolna do pracy, a w dniu 26 września 2008 r. urodziła dziecko. Uznając zawartą między stronami umowę o pracę za pozorną, decyzją z 19 czerwca 2008 r. organ rentowy ustalił, że zainteresowana nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i chorobowemu. Prawomocnym wyrokiem z listopada 2011 r. Sąd Okręgowy zmienił decyzję ZUS i ustalił, że z tytułu zatrudnienia ubezpieczona podlega ubezpieczeniom społecznym.

Decyzją z lutego 2012 r. ZUS odmówił ubezpieczonej wypłaty odsetek od zasiłku chorobowego i macierzyńskiego wypłaconych za okres od 6 kwietnia 2008 r. do 12 lutego 2009 r. Wymienione świadczenia wypłacono zainteresowanej w lutym 2012 r. w oparciu o prawomocny wyrok SO z listopada 2011 r.

Wyrokiem z marca 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił wniesione przez ubezpieczoną odwołanie od decyzji z lutego 2012 r., a wyrokiem z września 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił jej apelację. Ubezpieczona wniosła więc skargę kasacyjną.

SĄD ORZEKŁ:

Za bezsporne w rozpatrywanej sprawie Sąd Najwyższy uznał, że ubezpieczona, choć została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od stycznia 2008 r., to jednak decyzją ZUS z czerwca 2008 r. została z nich wyłączona. Fakt podlegania przez ubezpieczoną omawianym ubezpieczeniom potwierdził wyłącznie prawomocny wyrok SO. Orzekający w sprawie SN zwrócił uwagę, że zasadniczą przesłanką prawa do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego jest odpowiednio powstanie niezdolności do pracy z powodu choroby oraz urodzenie dziecka w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było to, czy odpowiedzialność ZUS z tytułu opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego i jego wypłacie jest wyłączona. Z brzmienia art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że obowiązek wypłaty odsetek nie dotyczy przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności.

Zdaniem SN zawarte w tym przepisie określenie "okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności" jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach określenia "przyczyn niezależnych od organu". Oznacza to, że ZUS nie jest zobowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustalaniu prawa do świadczenia i jego wypłacie jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od ZUS.

Analiza stanu faktycznego doprowadziła do wniosku, że dopiero w postępowaniu sądowym toczącym się w związku z odwołaniem ubezpieczonej od decyzji stwierdzającej, że nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym, przedstawiono dowody, których przeprowadzenie umożliwiło ostateczne wyjaśnienie zaistniałych wątpliwości. W dacie wydania decyzji, tj. w czerwcu 2008 r., organ rentowy miał bowiem podstawy do kwestionowania rzeczywistego charakteru ubezpieczenia zainteresowanej. Wątpliwości te były spowodowane obiektywnymi przesłankami: wcześniejszym zatrudnieniem wyłącznie na 1/4 etatu, powierzeniem stanowiska dyrektora przy braku doświadczenia zawodowego oraz wykształcenia kierunkowego, niejasnościami co do rzeczywistego odbywania wyjazdów służbowych. Dopiero po przedłożeniu dokumentów, a także na podstawie zeznań świadków i stron oraz opinii biegłej, możliwe stało się ustalenie, że zainteresowana podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia.

W tak ustalonym stanie faktycznym i prawnym SN nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej ubezpieczonej, a więc ją oddalił.

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2014 r., sygn. akt II UK 40/14)

Komentarz redakcji

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, że dla powstania obowiązku wypłaty ubezpieczonym odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję ZUS i przyznającym świadczenie. Może to mieć miejsce, jeżeli ZUS odmawiając przyznania świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego naruszy przepisy określające przesłanki wymagane do nabycia prawa do świadczenia.