Ustalenie zadłużenia składkowego przedsiębiorcy dla celów wypłaty zasiłku chorobowego

Osoba fizyczna prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od 12 grudnia 2022 r. i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Pod koniec lutego 2023 r. stała się niezdolna do pracy z powodu "zwykłej" choroby i otrzymała zwolnienie lekarskie na kilkanaście dni. Czy ZUS przyzna jej prawo do zasiłku chorobowego, jeśli składki za styczeń 2023 r. przez pomyłkę zapłaciła w niższej kwocie niż należna do zapłaty? Nadmieniamy, że do 31 października 2022 r. była ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

Odpowiedź na pytanie Czytelnika uzależniona jest od wysokości zadłużenia oraz ewentualnego terminu jego spłaty.

Osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (np. przedsiębiorca) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, tj. od 91. dnia ubezpieczenia. Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeśli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Tak stanowi art. 4 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy zasiłkowej. Ponadto ustawa ta w art. 4 ust. 3 wymienia przypadki, w których zasiłek chorobowy przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, np. jeśli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Ważne: Opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne w zaniżonej wysokości (lub po terminie) nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (art. 14 ust. 2 ustawy o sus).

Ustawa zasiłkowa w art. 2a zastrzega jednak, że prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje m.in. osobom prowadzącym pozarolniczą działalność w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, do czasu spłaty całości zadłużenia. Od 1 stycznia 2023 r. graniczna kwota zadłużenia wynosi 34,90 zł, a od 1 lipca 2023 r., z uwagi na wzrost minimalnego wynagrodzenia, będzie wynosiła 36 zł.

Przedsiębiorcy przysługuje zatem zasiłek chorobowy, jeśli:

w dniu powstania prawa do świadczenia nie posiada zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne albo
kwota zadłużenia z tytułu tych składek nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

ZUS ustala stan zadłużenia na dzień powstania prawa do zasiłku. W razie nieprzerwanych niezdolności do pracy, przykładowo gdy zostało wystawionych kilka zwolnień lekarskich i nie zmienił się rodzaj pobieranego świadczenia, stan zadłużenia ustala się na pierwszy dzień niezdolności do pracy (z pierwszego zwolnienia lekarskiego). Jeżeli ubezpieczony zachorował przed upływem wymaganego 90-dniowego okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, to dniem powstania prawa do zasiłku jest dzień, od którego nabędzie on to prawo, czyli 91. dzień nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Tak wyjaśnił ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej.

Jeśli spłata całości zadłużenia składkowego przekraczającego 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę nastąpi:

w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do zasiłku, to ubezpieczonemu przysługuje zasiłek za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy,
po upływie 6 miesięcy od dnia powstania prawa do zasiłku, to ubezpieczonemu przysługuje zasiłek od dnia spłaty całości zadłużenia, a za okres przed tą datą ulega on przedawnieniu (podlega jednak wliczeniu do okresu zasiłkowego).

W przypadku uregulowania całości zadłużenia, ZUS wypłaca należny zasiłek nie później niż w terminie 60 dni od dnia spłaty całości zadłużenia.

Przedsiębiorca, o którym mowa w pytaniu, stał się niezdolny do pracy z powodu choroby przed upływem 90-dniowego nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (z uwagi na przerwę przekraczającą 30 dni okres pracowniczego ubezpieczenia nie może zostać zaliczony do okresu wyczekiwania). Ponadto żadna z okoliczności uprawniających do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania zdaje się nie mieć w jego przypadku zastosowania. Jeśli tak jest faktycznie, to ZUS, rozpatrując prawo do zasiłku chorobowego, stan zadłużenia z tytułu składek będzie badał na dzień 12 marca 2023 r. (tj. 91. dzień ubezpieczenia chorobowego). Stąd też jeśli zadłużenie składkowe przedsiębiorcy w tym dniu przekroczy kwotę 34,90 zł, to dla nabycia prawa do zasiłku chorobowego konieczna będzie jego spłata w całości. Zasiłek chorobowy nie zostanie jednak wypłacony za czas absencji chorobowej przypadającej na okres wyczekiwania.

Zwracamy uwagę! Od 16 grudnia 2022 r. za dłużnika składkowego nie jest uznawany przedsiębiorca, który na mocy art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o sus zawarł z ZUS umowę o odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek lub o rozłożenie należności z tytułu składek na raty, pod warunkiem że:

opłaca zadłużenie z tytułu składek w terminach i w wysokości wynikających z ww. umowy oraz
nie posiada zadłużenia z tytułu składek, nieobjętych ww. umową.