Utrata prawa do zasiłku chorobowego w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej w czasie zwolnienia lekarskiego

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obecnie jest niezdolna do pracy z powodu choroby i otrzymuje z ZUS zasiłek chorobowy. W czasie zwolnienia lekarskiego kilka razy przyszła do zakładu m.in. aby wydać pracownikom dyspozycje, zamówić lub odebrać towar, podpisać dokumenty. Czy takie postępowanie może pozbawić ją zasiłku chorobowego?

Tak. Wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby czynności związanych z prowadzeniem działalności powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pracą zarobkową jest wszelka aktywność ludzka, która zmierza do uzyskania zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, nawet gdyby polegała na czynnościach w istotny sposób nieobciążających organizmu. Zakaz dotyczy wykonywania każdej pracy, przysparzającej ubezpieczonemu przychód, niezależnie od jej podstawy prawnej.

Ważne: W czasie pobierania zasiłku chorobowego osoba prowadząca działalność może uzyskiwać przychody z pracy, przy czym nie może osobiście wykonywać żadnych czynności związanych z tą działalnością.

Do czynności związanych z działalnością gospodarczą zalicza się wszelkie prace związane z prowadzeniem zakładu, zależnie od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Takimi pracami będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym m.in. nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów (por. wyrok SN z 17 stycznia 2002 r., sygn. akt II UKN 710/00, OSNP 2003/20/498).

Zwracamy uwagę! W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, że nie dochodzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego tylko w razie podjęcia sporadycznej, incydentalnej i wymuszonej okolicznościami aktywności zmierzającej do osiągnięcia zarobku w czasie pobierania tego zasiłku (por. wyroki SN m.in. z 15 czerwca 2007 r., sygn. akt II UK 223/06, OSNP 2008/15-16/231, z 5 czerwca 2008 r., sygn. akt III UK 11/08, z 3 marca 2010 r., sygn. akt III UK 71/09). Przykładowo nie pozbawi prawa do zasiłku wykonywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego formalnoprawnych czynności do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca, podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia).

Biorąc powyższe pod uwagę, w razie wystąpienia niezdolności do pracy wskutek choroby ubezpieczony ma obowiązek powstrzymać się od wszelkich czynności wykonywanych zawodowo. Przyznane świadczenia z ubezpieczenia chorobowego rekompensują mu bowiem brak możliwości uzyskiwania dochodów. Jeśli więc w sytuacji wskazanej w pytaniu, ZUS ustali, że ubezpieczony kilkukrotnie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał czynności związane z prowadzoną przez niego działalnością, może to skutkować wydaniem decyzji o braku prawa do zasiłku chorobowego za cały okres wskazany w zwolnieniu lekarskim. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 15 kwietnia 2021 r. (sygn. akt III USK 94/21) wyjaśnił, że ubezpieczony, który prowadzi działalność gospodarczą w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, świadomie wprowadza organ rentowy w błąd, co do istnienia podstawy wypłaty zasiłku chorobowego. Taki zasiłek jest wówczas świadczeniem nienależnie pobranym, o którym mowa w art. 84 ust. 2 pkt 3 ustawy o sus. Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie m.in. wskutek okoliczności, o których mowa w art. 17 ustawy zasiłkowej, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej).

Przykład

Osoba, o której mowa w pytaniu, była niezdolna do pracy z powodu choroby i otrzymała zwolnienie lekarskie na okres od 18 do 29 października 2021 r. ZUS w dniu 27 października 2021 r. skontrolował prawidłowość wykorzystywania tego zwolnienia od pracy. W wyniku kontroli ustalono, że ubezpieczony w czasie choroby kilkakrotnie pojawiał się w firmie, podpisywał różnego rodzaju dokumenty oraz pisał e-maile do klientów i dostawców.

Takie działanie, na mocy art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zostało przez ZUS uznane jako wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, czego skutkiem jest utrata prawa do zasiłku chorobowego za cały okres kontrolowanego zwolnienia.